"Mijn opa was niet zo'n lieve man"

En ook al werd er nooit meer gesproken over wat er in de oorlog was gebeurd, zodra de spanning thuis opliep en hij weer een klap opving, was de oorlog thuis vol aanwezig. 

"Wat heeft je vader meegemaakt?"

Het is een vraag die we regelmatig stellen. Als antwoord op deze vraag komt er niet zelden een heftig verhaal tevoorschijn, vaak nog niet eerder verteld.

We stellen de vraag steeds weer aan mannen die vastlopen om redenen die ze zelf niet begrijpen. Ze zijn bekend met gevoelens als schuld, schaamte, angst en woede. Of ze worstelen met gevoelens van zinloosheid, leegte, onvrede en energiegebrek. Ogenschijnlijk leiden ze echter een zorgeloos leven en vertellen ze over een prima jeugd.

Maar van binnen klopt er voor hun gevoel iets niet.

Mannen die antwoord geven op de vraag "Wat heeft je vader meegemaakt?" vertellen altijd over een ingrijpende gebeurtenis in hun voorgeschiedenis: (zelf)moord, verraad, abortus, een oorlogsverhaal. Gebeurtennissen die niet of nauwelijks zijn verwerkt door hun (voor)ouders.

De woede-uitbarstingen van opa

Zo begon een man van begin 30 te vertellen over zijn grootvader. In de 2e Wereldoorlog was zijn grootvader 'fout' geweest: lid geweest van de NSB, diverse bestuurlijke functies gehad en na de oorlog een aantal jaar vast gezeten in een interneringskamp. Na zijn vrijlating werd er met geen woord meer gesproken over wat er was gebeurd. Het oorlogsverleden werd verzwegen.

De man van begin 30 had van zijn eigen vader wel verhalen gehoord over vroeger. Zijn vader had verteld over zijn eigen jeugd in de jaren '60 en '70, over de spanningen thuis en over de plotse woede-uitbarstingen van zijn grootvader. In zijn vaders gezin van herkomst was het devies "niet klagen maar dragen". En ook al werd er nooit meer gesproken over wat er in de oorlog was gebeurd, zodra de spanning thuis opliep en hij weer een klap opving, was de oorlog thuis vol aanwezig.

Zijn vader had het tegenovergestelde gedaan. De man van begin 30 vertelde hoe hij thuis niks tekort was gekomen en nooit was geslagen. Maar het was alsof zijn vader, die het zó radicaal anders aanpakte, vooral bezig was met de verwerking van zijn eigen trauma. En nu zat deze man bij ons omdat hij niet wist hoe hij zich moest hechten, omdat hij alsmaar opzoek was naar bevestiging, en zijn eigen verlangens onvoldoende of niet kon uiten.

Meegezogen in de geschiedenis

Mensen die te maken hebben met intergenerationeel trauma zijn zich daar vaak helemaal niet van bewust. Maar als jong kind van een vader die bezig was met wat er vooral níet mocht gebeuren, waren de behoeften van de man van begin 30 uit beeld geraakt. Zijn vaders trauma stond onbewust te veel voorop, waardoor deze man van jongs af aan werd meegezogen in de geschiedenis en herinnering van zijn grootouders.

Onverwerkte trauma’s blijven opduiken in volgende generaties, net zolang tot ze worden verwerkt. Wie de link met een familietrauma ontkent, laat een nalatenschap van onverwerkte emoties achter voor zijn kinderen. Door het oorspronkelijke trauma onder ogen te komen, kun je onderzoeken hoe het een rol speelt in je leven. Door het familietrauma onder ogen te zien, zul je merken dat de onbestemde emoties afnemen. Die emoties hoeven zich namelijk niet meer zo sterk te manifesteren, omdat het oorspronkelijke trauma eindelijk een plek heeft gekregen.

Stuwmeer van emoties

Met de man van begin 30 werkten we in een opstelling met het 'onverwerkte trauma' en de angst, woede en verdriet die hierachter schuil gingen. Het patroon van onbewust ontkennen van het trauma werd blootgelegd en onbegrepen herinneringen vielen voor hem als puzzelstukken in elkaar.

Daar ontstond voor deze man ook ruimte om z'n emoties even volledig te laten gaan, om in de bedding van de groep mannen te ervaren wat een enorme opluchting dat voor hem was. Alsof ineens de druk was afgehaald van het stuwmeer waar zijn opa, zijn vader en hijzelf jarenlang hun emoties in hadden weggestopt.

De sessies Mannelijk Leiderschap vanuit het Hart organiseren we vanuit onze missie om mannen te ondersteunen om hun kracht en kwetsbaarheid met elkaar te verbinden en ze te gidsen langs alle emoties die ze daarbij tegenkomen. Het is namelijk niet dat mannen geen gevoel hebben. De waarheid is dat veel mannen nog geen plek hebben gevonden waar ze kúnnen voelen. Kijk in onze agenda voor de eerstvolgende sessie.

Bronnen & inspiratie:

• J. Salberg, S. Grand (eds.), Wounds of history. Repair and resilience in the trans-generational transmission of trauma, Routledge, 2017
• M. Wolynn, It didn’t start with you. How inherited family trauma shapes who we are and how to end the cycle, Penguin Putnam Inc., 2017
• B. Dias, K. Ressler: Parental olfactory experience influences behavior and neural structure in subsequent generations, Nature Neuroscience, 2013
• Liefde, lust en trauma, Franz Ruppert
• Symbiose en autonomie, Franz Ruppert
• Afwezige vaders, verloren zonen, Guy Corneau